1. काश्मीर संघर्ष
काश्मीर संघर्ष हा भारताच्या इतिहासातील एक अत्यंत संवेदनशील आणि महत्त्वाचा मुद्दा आहे. भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर कश्मीरच्या पिढ़याने एक लांब आणि गुंतागुंतीचा संघर्ष सुरू केला. पाकिस्तानने कश्मीरच्या संप्रभुत्वावर आपला दावा ठोकला आणि कश्मीर मुद्दा आजही भारत-पाकिस्तान संबंधांमध्ये एक मोठा अडथळा आहे.
काश्मीरचे अखंडतेसाठी भारताने नेहमीच कडक भूमिका घेतली आहे. कश्मीरमध्ये असलेले धार्मिक, सांस्कृतिक, आणि राजकीय तणाव, त्यातच पाकिस्तानच्या हस्तक्षेपामुळे, हा संघर्ष अधिक जटिल झाला आहे. कश्मीरमध्ये आजही या संघर्षाचे पडसाद जाणवतात.
2. आपत्काल (1975–77)
भारतातील आपत्काल हा एक काळ होता ज्यामध्ये भारतीय सरकारने सर्वसामान्य लोकांच्या मूलभूत अधिकारांवर गदा आणली. 1975 मध्ये, तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी देशात आपत्काल जाहीर केला. या काळात अनेक नागरिकांना अटक करण्यात आली, प्रेसवरील निर्बंध लादण्यात आले आणि जनतेचे मूलभूत अधिकार कमी केले गेले.
आपत्काल हा भारतीय लोकशाहीला मोठा धक्का होता. इंदिरा गांधींच्या सरकारने या काळात आपत्कालीन शक्तींचा वापर करून देशाच्या व्यवस्थेत एक प्रमुख बदल घडवून आणला. यामुळे पुढे जाऊन भारतीय राजकारण आणि लोकशाहीच्या पद्धतींमध्ये अनेक मोठे बदल झाले.
3. 1991 च्या आर्थिक सुधारणांचे परिणाम
1991 मध्ये भारत सरकारने ऐतिहासिक आर्थिक सुधारणा सुरू केल्या. हे सुधारणा विशेषतः विकेंद्रीकरण, उदारीकरण आणि खासगीकरणाच्या पद्धतींवर आधारित होती. देशाच्या वाढत्या आर्थिक संकटामुळे आणि IMF (International Monetary Fund) कडून घेतलेल्या कर्जामुळे या सुधारणा राबविणे आवश्यक झाले होते.
आर्थिक सुधारणा भारताच्या विकासाची गती वेगळी करणारी ठरली. त्यात एकट्या औद्योगिकीकरणाच्या दृष्टीनेच नव्हे, तर देशाच्या मध्यमवर्गाच्या विकासाने देखील मोठा बदल घडविला. 1991 च्या आर्थिक सुधारणांमुळे भारत आज जागतिक अर्थव्यवस्थेतील एक प्रमुख देश बनला आहे.
4. भारतीय लोकशाहीचा विकास: काँग्रेसची वर्चस्वाची समाप्ती
भारतीय लोकशाहीत काँग्रेस पक्षाचे वर्चस्व 1950 पासून सुरू झाले. पंधरापासून काँग्रेसने अनेक निवडणुकांमध्ये विजय मिळवला आणि भारताच्या राजकारणावर प्रभावी सत्ता राखली. मात्र 1980 आणि 1990 च्या दशकात काँग्रेसची वर्चस्वाची समाप्ती झाली.
काँग्रेस पक्षाच्या वर्चस्वाची समाप्ती म्हणजे भारतीय राजकारणातील एक महत्त्वाचा टर्निंग पॉइंट. 1989 च्या निवडणुकीत काँग्रेसला पराभवाचा सामना करावा लागला आणि इतर पक्षांनी त्यांच्या स्थानावर अधिराज्य स्थापन केले. हे बदल भारतीय लोकशाहीच्या विविधतेच्या दिशेने एक मोठे पाऊल होते.
5. भारताचे आंतरराष्ट्रीय संघटनांमध्ये योगदान
भारताने आंतरराष्ट्रीय क्षेत्रात नेहमीच एक महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली आहे. भारत संयुक्त राष्ट्रसंघ, G20, BRICS आणि इतर अनेक आंतरराष्ट्रीय संघटनांमध्ये सक्रिय आहे. भारताने आपली जागतिक दृषटिकोन अधिक प्रगल्भ केली आहे आणि इतर देशांशी सहकार्य वाढवले आहे.
भारताची परराष्ट्र धोरण प्रामुख्याने शांतता, सहकार्य आणि सामूहिक सुरक्षेवर आधारित आहे. भारताने अनेक आंतरराष्ट्रीय संकटांमध्ये मध्यस्थी केली आहे आणि जागतिक मुद्द्यांवर प्रभावी योगदान दिले आहे. भारताचे आंतरराष्ट्रीय संघटनांमध्ये योगदान अत्यंत महत्त्वाचे आहे, ज्यामुळे देशाची जागतिक प्रतिष्ठा वाढली आहे.
निष्कर्ष:
20व्या शतकातील भारतातील महत्त्वाच्या घटनांनी देशाच्या इतिहासाच्या धारा बदलल्या. काश्मीर संघर्ष, आपत्काल, 1991 च्या आर्थिक सुधारणा आणि काँग्रेसच्या वर्चस्वाची समाप्ती यांसारख्या घटनांनी भारताच्या राजकीय, आर्थिक, आणि सामाजिक व्यवस्थेत मोठे बदल घडवले. या घटनांनी भारतीय लोकशाही, अर्थव्यवस्था आणि आंतरराष्ट्रीय भूमिका यांचे भविष्य ठरवले.
